Često imate priliku da u razgovoru čujete kako nekog muči Ahilova tetiva. Šta je to i zašto je toliko bitna za naše telo?
Šta je ahilova tetiva?
To je tetiva koja se nalazi na zadnjoj strani potkolenice. Povezuje mišiće lista ( m. gastrocnemius medialis, m. gastrocnemius lateralis, m. soleus i peronealne mišiće )
za petnu kost. Ima ogroman značaj u procesu trčanja tj. kretanja uopšte. Najsnažnija je tetiva u telu čoveka a dugačka je oko 15 cm.
Zbog čega je ahilova tetiva toliko značajna?
Zbog činjenice da mišići lista preko nje rotiraju stopalo oko skočnog zgloba istovremeno omogućavajući razne položaje stopala.
Na taj način nam je omogućeno stajanje na prstima, odraz pri trčanju kao i skakanje.
Kad nastaju problemi sa ahilovom tetivom ?
Prve tegobe osećaju ljudi koji imaju spuštene svodove stopala ( tj. ravne tabane – pedes plani ).
Kod ravnih tabana postoji prenapregnutost plantarne aponeuroze stopala. To utiče na stalnu zategnutost ahilove tetive i direktno dovodi do hronične upale tetive.
Sledeće što je bitno znati je da usled treniranja u neadekvatnim uslovima, na tvrdim podlogama ( zaleđena zemlja, veštačka trava, beton ... i sl. ) i
kada se pretera sa trenizima, javlja se bol kao posledica upale tetive. Najčešće se javlja kod sportista trkača i kod amatera koji pre ulaska na sportske terene ne obrate
pažnju na kvalitetno zagrevanje.
Povrede ahilove tetive
Dve najčešće povrede tetive su:
- Upala
- njeno pucanje ( ruptura )
Povrede ahilove tetive se češće dešavaju posle 30-e. godine života.
Fizički aktivne osobe u većem procentu imaju tegobe u tetivi bliže mišiću, dok se kod fizički manje aktivnih osoba te tegobe lociraju bliže spoju ili na samom mestu pripoja na petnoj kosti.
Oboljenja kao što su reumatske bolesti ili osteoartritisi (loša cirkulacija ili ubrzano propadanje hrskavica) daju tegobe bliže petnoj kosti.
Vrhunski sportisti procentualno imaju češće probleme sa rupturama ( pucanjem ) tetive kao posledicom prevelikog opterećenja.
Smatra se da od 5% do 33% sportista pre delimičnog ili potpunog pucanja tetive osete bol u listu potkolenice nakon napornog treninga koji najčešće prenebregnu. Ovo navodim zbog minimiziranja upozorenja koje samo telo sportiste šalje.
Umesto da se tada jave lekaru, sportisti najčešće odu kod nekog masera ili još gore kod raznih nadrilekara i kostolomaca. Ne shvataju da pri tom ne samo što ugrožavaju svoju sportsku karijeru, ugrožavaju i svoje zdravlje u celini.
Upala ahilove tetive može zahvatiti srednji deo tetive ili se javiti na mestu njenog vezivanja za kost pete. Najčešći uzrok upale je preterano naprezanje koje dovodi do toga da se mikrorupture u tkivu tetive sabiraju do momenta dok ne počne sam upalni proces.
Kao kod svake upale javlja se bol koji se vremenom pojačava uz oticanje, povišenje lokalne temperature, crvenilo i otežano kretanje. Često se dešava da tetiva boli ujutru posle buđenja ( karakteristično za osobe sa spuštenim svodovima stopala i povećenom telesnom težinom ), a bol se obično smanjuje posle nekoliko koraka.
Na bolnoj tetivi se često javlja i zadebljanje koje se može i opipati.Upale se leče mirovanjem, fizikalnim tretmanima i lokalnom aplikacijom analgoantireumatika.
Najčešća greška koja se javlja kod lečenja upale tetive je primena intenzivnih ručnih masaža ili u zadnje vreme primena "šok vejv" terapija kojima se ne tako retko dovede do kidanja tkiva tetive tj. dolazi do parcijalne rupture tetive.
Povratak fizičkim aktivnostima ( ako nije bilo komplikacija ) se očekuje nakon 2 do 3 nedelje ( zavisi od stepena pripremljenosti sportiste pre pojave bola ).
Pucanje ahilove tetive može biti:
- delimično (parcijalno)
- kompletno (u potpunosti)
Obično se javlja posle manje povrede ili nelečene upale.
Može da se javi i iznenada kod veoma velikih naprezanja tj. opterećenja ahilove tetive.
Dijagnoza povrede ahilove tetive
Dijagnoza se postavlja:
- fizikalnim pregledom
- ehosonografskim ( ultrazvučnim ) snimanjem tetive.
Lečenje povrede
Parcijalno pucanje tetive se leči:
- imobilizacijom
- fizikalnim procedurama.
Prilikom potpunog pucanja tetive potrebno je u što kraćem vremenskom periodu uraditi operaciju i postaviti nogu u gipsanu imobilizaciju.
Po završetku operativnog lečenja tj. skidanja gipsa započinje se sa rehabilitacijom koja podrazumeva fizikalne procedure sa posebnim obraćanjem pažnje na kinezi terapiju.
Kinezi terapija je individualna sa stalnom prisutnošću terapeuta. Ima za cilj kako savladavanje postimobilizacionih kontraktura tako i istezanje tetive te jačanje i revaskularizaciju mišića potkolenice u celini.
Unapred pripremljeni programi ( sa definisanim vremenom i intenzitetom napora koji se primenjuje u vežbanju ) mogu dati kontraefekat pa čak i obnoviti povredu tetive. Intenzivnija fizička aktivnost nakon operativnog zahvata ( da pri tom nije bilo dodatnih komplikacija i da je do operacije došlo u najkraćem mogućem roku ) uz dobru rehabilitaciju se očekuje za 3 do 6 meseci od zadobijene povrede.
Autor: dr. Siniša Berić,
specijalista fizikalne medicine i rehabilitacije
